რომის პაპისა და მოსკოვის პატრიარქის შეხვედრის შესახებ

Photo (c) catholicherald.co.uk

ორ კვირაზე მეტია, რაც მართლმადიდებლური და კათოლიკური სამყარო მოცულია რომის პაპ ფრანცისკესა და მოსკოვის პატრიარქ კირილეს შეხვედრითა და ერთობლივი განცხადებით, ‘ერთობლივი დეკლარაციით’. ასობით ადამიანი გამოეხმაურა ამ ფაქტს, ბევრმა წინასწარ შეაფასა, მაგრამ უამრავი გამოხმაურება მოჰყვა თავად დეკლარაციის ტექსტს. რასაკვირველია, ჩემთვისაც ძნელი იყო, თავი ამერიდებინა ამ შეხვედრისა და ტექსტის შეფასებისთვის. ვფიქრობ, ამ ბლოგზე კი უნდა გავაზიარო ინგლისურად გამოქვეყნებული ორი შეფასების სინთეზი.

დავიწყებ იქიდან, რომ პაპისა და პატრიარქის 12 თებერვლის შეხვედრის წინა დღე ჩემთვის ძალიან მნიშვნელოვანი და ამაღელვებელი აღმოჩნდა, რადგან რომის წმიდა თომა აკვინელის უნივესიტეტში შევუდექი ქრისტიანთა ერთობის კურსის სწავლებას. სტუდენტების უმეტესობა ‘ლიჩენცა’-ს ანუ სამაგისტრო ხარისხს ეძიებს, მათ შორის ხელდასხმულნიც არიან, რამდენიმე ქალიც, მსოფლიოს სხვადასხვა კუთხიდან, არცერთი იტალიელი. თითქმის ყველა სტუდენტი, მათი შეკითხვებისა და რეაქციების მიხედვით, კარგ თეოლოგიურ მომზადებას ამჟღავნებს. ინგლისურიც ყველამ კარგად იცის, ამიტომ მათთან კურსის წაკითხვა, მართლაც, ძალიან საინტერესოა. იმედია, ისინიც ასე ფიქრობენ : )

მოკლედ, კურსის დასაწყისი რომ ამ ძალიან საინტერესო ფაქტს დაემთხვა, ამის გვერდის ავლა ვერ შევძელი და პირველივე ლექციაზე ქრისტიანთა ერთობის განხილვას მიმდინარე მოვლენებით შევუდექით. ძალიან კარგი შედეგი გამოიღო, ვფიქრობ, რადგან მეორე კვირას, უკვე დეკლარაციის ტექსტზე თავად გააკეთეს სწორი აქცენტები. ახლა, ჩემს მიერ გაკეთებულ აქცენტებზე მოგახსენებთ.

12 თებერვალს ჰავანის აეროპორტში შედგა აწ ისტორიულად წოდებული პირველი შეხვედრა რომის პაპსა და მოსკოვის პატრიარქს შორის. მართლაც, ძალიან მნიშვნელოვანია ქრისტიანთა ერთობლივი დამოწმების თვალსაზრისით ორი ყველაზე მრავალრიცხოვანი ეკლესიის ლიდერების შეხვედრა. ჩემი მხრივ, ამაზე ორი აზრი არ არსებობს, თავად შეხვედრის ფაქტზე, მაგრამ შინარსობრივად იგი ბევრ შეკითხვას ბადებს.

უპირველეს ყოვლისა, გასათვალისწინებელია, რომ პაპი ფრანცისკე მიემგზავრებოდა მექსიკაში ერთკვირიან ვიზიტზე და გზად შეჩერდა ჰავანის აეროპორტში, სადაც მოსკოვის პატრიარქი იმყოფებოდა, თავის მხრივ, ლათინური ამერიკის ქვეყნებში მოგზაურობასთან დაკავშირებით. როგორც აეროპორტი, ასევე ჰავანა, ბევრის მთქმელია, ნეიტრალურად მიჩნეული ტერიტორიაა, არაეკლესიური გარემოა შემთხვევითობის იერით. სინამდვილეში, იგი რამდენიმე ხანია მზადდება. მოსკოვის საპატრიარქო სხვადასხვა გზას ეძიებდა, რათა რომის პაპი მოსკოვში არ ჩასულიყო, ხოლო პატრიარქი კირილე ვატიკანში , მაგრამ შეხვედრა შემდგარიყო. აი, ეს გარემო და დრო იქნა შერჩეული. როგორც მოსკოვის საპატრიარქოს ოფიციალური განცხადებებიდან ირკვევა, ბოლო დღეებამდე საერთო დეკლარაციის ტექსტი გასაიდუმლოებული იყო. ვატიკანის ჟურნალისტებმაც დაიჩივლეს, რომ შეხვედრის ანალიზს პირდაპირი ჩართვით აწარმოებდნენ, ხოლო ტექსტი ბოლო წუთამდე ხელთ არ ჰქონდათ.

წინასწარი ვნებათაღელვის ფონზე ინტერესით ველოდით ამ შეხვედრას. ეკლესიის ლიდერები მშვიდობის ამბორით მიესალმენ ერთმანეთს და სასაუბროდ დასხდნენ. შესამჩნევი იყო, რომ მოსკოვის პატრიარქი გაცილებით მეტს საუბრობდა, ვიდრე რომის ეპისკოპოსი. ამ საუბრის შინაარსი ოფიციალურად არაა ცნობილი. სამაგიეროდ, ხელთ გვაქვს ერთობლივი დეკლარაციის ტექსტი.

ნაწილობრივ, ასეთი შინაარსის დეკლარაცია ვატიკანისთვის უჩვეულოა. იგი ორ ეკლესიას შორის ურთიერთობის გაღრმავებისა და თანამშრომლობისთვის 10-11 თემას ასახელებს. პირველი მუხლები ქრისტიანულ სიყვარულსა და თანადგომაზეა ორიენტირებული. შემდეგაც გამოჩნდება ისეთი ფრაზები, როგორიცაა ‘ძმური სიყვარული’, ეკლესიებს შორის თანადგომა და არა კონკურენცია. ეს ყოველივე, ჩემი აზრით, მისასალმებელი და სასიხარულოა.

ახლა იმ ბინდით მოცულ თემებზე, რომელსაც საერთოდაც არ მოელის კათოლიკე იქნება თუ მართლმადიდებელი იმ შეხვედრიდან, რომლის ‘შემთხვევითობა’ ყველა სხვა მხრივ იყო დაცული.

12 თებერვლის შეხვედრა ორივე ეკლესიამ ოფიციალურად ერთი კვირით ადრე გამოაცხადა. ამ დროისთვის, როგორც ჩანს, საერთო განცხადების ტექსტი მზად იყო, მაგრამ გასაიდუმლოებული. ორივე ეკლესიამ გააკეთა ამ შეხვედრის წინასწარი შეფასება, თითქმის ერთი და იგივე შინაარსის ტექსტებით, სადაც გამოთქმულ სიხარულთან ერთად ჩამოთვლილია სავარაუდო სალაპარაკო თემები, ხოლო მთავარ თემად დასახელებულია ქრისტიანთა დევნა ახლო აღმოსავლეთში. მოსკოვის საპატრიარქოს განცხადებაში ძალიან მკაცრადაა აღწერილი ბერძნული წესის კათოლიკეების მიერ რუსული მართლმადიდებლობის მიმართ ჩადენილი ‘ცოდვები’ და ეს ყოველივე ‘სისხლიან ჭრილობადაა’ წოდებული, რაც ეკლესიებს შორის ურთიერთობათა ‘ნორმალიზაციას’ ხელს შეუშლისო. საერთოდაც, არანაირი პირობა იმისა, რომ ამ შეხვედრით ეკლესიები ერთმანეთს დაუახლოვდებიან , მოსკოვის განცხადებაში არ ჩანდა.

ახლა ვნახოთ დეკლარაციის ტექსტი. სულ ცოტა ოთხი მუხლი, ანუ ერთი გვერდი ეძღვნება ორი ეკლესიის დაახლოვებას. წინასწარი განცხადების მიუხედავად, ეკუმენური მიზნები დეკლარაციის შინაარსის მნიშვნელოვან ნაწილს შეადგენს და უგულებელყოფს ბერძნული წესის კათოლიკეთა მიერ მიყენებულ და მოუშუშებელ ‘სისხლიან ჭრილობას’. ჩემთან ერთად , სხვა კომენტატორებმაც გამოთქვეს თავიანთი გაოცება ბერძნული წესის კათოლიკეებთან აქამდე უცნობი შემრიგებლური სულისკვეთების თაობაზე. ვგონებ, შეხვედრისას არანაირი შესწორება არ შესულა ტექსტში. მოსკოვი ძველებური მეთოდით მოქმედებს, ერთს ამბობს და სხვას აკეთებს. ამ შემთხვევაში, ეს მეთოდი გამართლებულია, უარესის მოლოდინში, უკეთესი მივიღეთ. თუმცა იმავე მეთოდის სხვა მიმართულებით გამოყენებამ გულდაწყვეტა და აღშფოთებაც გამოიწვია. ლაპარაკია არა შეხვედრის მთავარ სასაუბროდ წინასწარ გამოცხადებულ ქრისტიანთა დევნის თემაზე,არამედ რეალურად შეხვედრის ცენტრალურ საკითხზე, კონფლიქტზე უკრაინაში.

უკრაინაში არსებული კონფლიქტი მოხსენებულია როგორც ‘შუღლი’, ხოლო ომი მოხსენიებულია როგორც ‘მხარეების ჩართულობა კონფლიქტში’. ორი ეკლესია ამ თვალსაზრისით სხვადასხვა გამოცდილების მატარებელია. წმინდა საყდარი არასდროს მიესალმება სისხლისღვრას, მისთვის მიუღებელია ‘წმინდა ომის’ იდეა, რომელიც უკანასკნელ დროს მოსკოვის საპატრიარქოს რიტორიკაში შეიმჩნევა.

წმინდა საყდარს ზურგს უმაგრებს დიპლომატიური ურთიერთობებისა და შეთანხმების მიღწევის დიდი გამოცდილება. ამიტომ, შეუძლებელია, ეს შეხვედრა მიღწევად ითვლებოდეს, თუ არა გრძელვადიანი ხედვა, რისთვისაც აუცილებელია ორი ეკლესიის ლიდერებს შორის ურთიერთობის დამყარება.

მოსკოვის საპატრიარქო ამ შეხვედრაზე გამოდის საერთო მართლმადიდებლობის სახელით, რაც უხერხულობას შეუქმნის კონსტანტინოპოლის საპატრიარქოს, რომლის პრეროგატივასაც წარმოდგენს მართლმადიდებელთა ერთიანობა. ხოლო ქრისტიანთა ერთობა, მართლმადიდებელი ეკლესიების მიერ საერთო გადაწყვეტილებების მიღებისას ყველაზე მტკივნეული საკითხია. 13 ავტოკეფალური ეკლესიიდან ბევრისთვის ძნელი იქნება მოსკოვის ინიციატივა, საერთომართლმადიდებლური ავტორიტეტით დაადასტუროს ქრისტიანული ერთობისთვის მართლმადიდებლების მზაობა.

12 თებერვალს პაპი ფრანცისკე ხვდება რუსეთის ეკლესიის პატრიარქ კირილეს

ერთი კვირით ადრე, წმინდა საყდრისა და მოსკოვის საპატრიარქოს საინფორმაციო სამსახურებმა ერთდროულად გამოაქვეყნეს ინფორმაცია იმის შესახებ, რომ 12 თებერვალს პაპი ფრანცისკე შეხვედება რუსეთის მართლმადიდებელი ეკლესიის წინამძღვარს. ერთობლივი კომუნიკეში ნათქვამია: ‘წმინდა საყდარსა და მოსკოვის საპატრიარქოს პატივი აქვთ მოგახსენოთ, რომ მისის ყოვლად უწმიდესობა პაპი ფრანცისკე და მისი უწმიდესობა მოსკოვის პატრიარქი კირილე შეხვდებიან 12 თებერვალს. მათი შეხვედრა განხორციელდება  კუბაში, სადაც მექსიკაში მიმავალი პაპი შეჩერდება, ხოლო პატრიარქი იქ ოფიციალური ვიზიტით იქნება. ჰავანის ხოსე მარტის სახელობის საერთაშორისო აეროპორტში მათ შორის შედგება პირადი საუბარი, რომელიც დასრულდება საერთო განცხადებით. კათოლიკე ეკლესიისა და რუსეთის მართლმადიდებელი ეკლესიის მიერ ამ შეხვედრისთვის დიდი ხნის მზადების შემდეგ, განხორციელდება პირველი ისტორიული შეხვედრა, რომელიც ორ ეკლესიას შორის ურთიერთობაში მნიშვნელოვან ეტაპს წარმოადგენს. წმინდა საყდარი და მოსკოვის საპატრიარქო, აგრეთვე, იმედოვნებენ, რომ ეს იქნება ყველა კეთილმოსურნე ადამიანისთვის იმედის ნიშანი და მოუწოდებენ ყველა ქრისტიანს, ილოცონ, რათა ღმერთის კურთხევით ამ შეხვედრამ კეთილი ნაყოფი გამოიღოს.’

საერთო განცხადება რამდენიმე მნიშვნელოვან მომენტს ასახავს, კერძოდ, პაპი სპეციალურად ამ ‘არაფორმალური’ შეხვედრისთვის შეჩერდება ჰავანის აეროპორტში, თავად კუბის კუნძული, ისევე, როგორც აეროპორტი, მიუთითებს ამ შეხვედრის სიმბოლური მნიშვნელობაზე. ასევე, საყურადღებოა, რომ არაოფიციალური გარემოს მიუხედავად, ორი ეკლესიის ლიდერი, პირველად ისტორიაში, ხელს მოაწერენ ერთობლივ განცხადებაზე, როგორც კომუნიკე გვპირდება.

ეკლესიების მიერ კომუნიკეს გამოქვეყნებას იმავე დღეს მოყვა ოფიციალური კომენტარი ორივე ეკლესიიდან, დომინიკანელი მღვდლის ჰაიაცინტ დესტიველისა, რომელიც პაპის ქრისტიანთა ერთობის საბჭოში სლავურ ეკლესიებს კურირებს (სხვათა შორის, ასევე პასუხისმგებელია საქართველოს მართლმადიდებელ ეკლესიასთან ურთიერთობაზე) და მოსკოვის საპატრიარქოს საგარეო საქმეთა განყოფილების თავმჯდომარის მიტროპოლიტ ილარიონ ალფეევის. ინტერვიუებში შეიმჩნევა რამდენიმე პარალელური ხაზი, მათ შორის, მთავარი და მეორეხარისხოვანი თემების ჩამონათვალი. შეხვედრის არაფორმალური ხასიათის მიუხედავად, წმინდა საყდარი და მოსკოვის საპატრიარქო იმედოვნებენ, რომ ეკლესიის ლიდერები განაცხადებენ ერთობლივ პოზიციას ისეთ საკითხებზე, როგორიცაა, უპირველეს ყოვლისა, ქრისტიანთა დევნა ახლო აღმოსავლეთსა და საერთოდ მსოფლიოში, ასევე, სიცოცხლის დაცვის, ქორწინებისა და ოჯახის სამოძღვრო საკითხები.

ეკუმენური ურთიერთობის კუთხით, ეს საინტერესო იქნებოდა, მაგრამ ყურადღების ცენტრში, როგორც ჩანს, ქრისტიანთა დაცვის გეოპოლიტიკური საკითხია,

საინტერესოა წმინდა საყდართან რუსეთის ელჩის  რუსეთის საინფორმაციოსთვის მიცემული განცხადება, რომ ეს ფაქტი ‘ამტკიცებს რუსეთის როლს მსოფლიო ქრისტიანულ ცივილიზაციაში, განსაკუთრებით მიმდინარე სანქციების ფონზე’.

აქვე უნდა აღინიშნოს, რომ წმინდა საყდარი საკუთარ ჩართულობას საერთაშორისო თანამეგობრობაში ასაბუთებს მშვიდობის და ადამიანის უფლებების დაცვის კუთხით. წმინდა საყდარი ყოველთვის მშვიდობიან გამოსავალს ეძებს და არასდროს ამართლებს საომარ აგრესიას. ამ მხრივ, საინტერესოა, თუ რა შედეგით დასრულდება საუბარი ეკლესიის ორ ლიდერს შორის. მოსკოვი საპატრიარქოს როლი უკრაინაში მიმდინარე აგრესიასთან დაკავშირებით, რბილად რომ ითქვას, გაურკვეველია. ეს საომარ აგრესიას ეხება, ხოლო რაც შეეხება საეკლესიო იურისდიქციის საკითხს, მოსკოვის საპატრიარქო ღიად აცხადებს, რომ არ დაუშვებს მის კანონიკურ ტერიტორიაზე, ანუ დამოუკიდებელ უკრაინაში, სხვა იურისდიქციის არსებობას. ვფიქრობ, ეს საკითხი გადამწყვეტი აღმოჩნდა მოსკოვისთვის (ამდენად, შესაძლოა სხვა ავტოკეფალურ ეკლესიებზეც იქონია გავლენა) ივნისში დანიშნულ საერთო მართლმადიდებლურ სინოდში მონაწილეობის მისაღებად.

საინტერესოა, ოფიციალურ განცხადებებში ორივე ეკლესია აღიარებს, აღმოსავლური წესის კათოლიკეების საკითხი იმდენად მტკივნეულია, რომ ეკლესიებს შორის რეალურ დაახლოებაზე საუბარი ამ პირობებში შეუძლებელია. მოსკოვის მხარე, კვლავ, ასახელებს გასული საუკუნის 80-90-იანი წლებიდან მოყოლებულ პრობლემებს, როგორც ამ ეტაპისთვის გადაუჭრელს.

უკრაინის საკითხი ძალიან მნიშვნელოვანია წმინდა საყდრისთვისაც და მოსკოვის საპატრიარქოსთვისაც. ცხადია, რომ მოსკოვი მოქმედების ახალ გზებსა და ახალ ძლიერ მოკავშირეებს ეძიებს. არაერთი უკრაინელი ექსპერტის მიერ გამოითქვა იმედი, რომ პაპი არსებული პრობლემების მთელი სისავსით აღქმას მოახერხებს, მიუხედავად მოსკოვიდან წამოსული თანადგომის დიდი სურვილისა და წმინდა საყდრისთვის დიდი ხნის სურვილის ასრულებისა.

რუსი ჟურნალისტი, ათეისტი, წერს: იმედია, ამ შეხვედრის შედეგი უფრო მეტად ეკლესიებს წაადგებათ, ვიდრე რუსეთის პრეზიდენტს.

ევქარისტიისადმი მიძღვნილი 51-ე საერთაშორისო კონგრესი ფილიპინებზე

დღეს დასრულდა 51-ე საერთაშორისო კონგრესი მიძღვნილი ევქარისტიისადმი. პაპმა, კონგრესის დახურვასთან დაკავშირებით, სიტყვით მიმართა მონაწილეებს. მე გუშინ დავბრუნდი, ამიტომ პაპის სიტყვა ვატიკანის რადიოს გვერდზე მოვისმინე.

ფილიპინების ქალაქ სიბუში გამართული 51-ე კონგრესი ჩემთვის ძალიან საინტერესო იყო. ასეთ მასშტაბურ ღონისძიებას, რომელიც, ძალიან მცირე გამონაკლისის გარდა, თავიდან ბოლომდე კათოლიკეების მიერ იყო ორგანიზებული, პირველად ვესწრებოდი. რასაკვირველია, საშური ორგანიზებულობა და პასუხისმგებლობა ყველა ნაბიჯზე თვალში გეცემოდა. ერთკვირიან შეხვედრას 15000-ზე მეტი დელეგატი ესწრებოდა, ათეულობით კარდინალი და ასეულობით ეპისკოპოსი. მგონი, მე ერთადერთი არაკათოლიკე გახლდით. დღის პროგრამა ისე იყო შედგენილი, რომ დილის საათები ეთმობოდა ლოცვას, კეტეხიზმოსა და პიროვნულ დამოწმებას, ხოლო სადილის მერე დრო განკუთვნილი იყო მოხსენებებისა და სემინარებისთვის.

ორიოდე დაუვიწყარი გამოსვლა მოვისმინე. მანილას მთავარეპისკოპოსის, კარდინალ ლუის ანტონიო ტაგლეს კატეხმიზმო თემაზე – ევქარისტია და კულტურათა დიალოგი. იმ დღეს წმინდა თომა აქვინელის ხსენების დღე იყო, 28 იანვარი. კარდინალმა თქვა, თომას აქვინელი ევქარისტიაზე შეყვარებული იყოო და შემდეგ  საოცარ სიღრმეებში შეგვიყვანა, კულტურის გამოხატვის მრავალსახეობა სხვადასხვა კუთხით დაგვანახა და დაასკვნა, რომ დიალოგისთვის აუცილებელია კულტურული შემეცნებითობა (Cultural Intelligence). ერთი მისი გამონათქვამი განსაკუთრებით გამომყვა, ევქარისტიამ ჩამოანგრია გაუცხოების კედელიო (the wall of alienation has been torn down by the Eucharist), ევქარისტია საჩუქრისა და გაზიარების კულტურააო.

ასევე, ძალიან საინტერესო იყო მუმბაის მთავარეპისკოპოსის კარდინალ ოსვალდ გრასიას კატეხიზმო თემაზე – ევქარისტია ეკლესიის სხვა რელიგიებთან დიალოგში. აქცენტირებული იყო საჭმლის საკრალურობა. აზიის კონტინენტზე არსებულ სხვადასხვა რელიგიაში გამასპინძლება, პურის გატეხვა ისეთივე მნიშვნელოვანია, როგორც ქრისტიანობაში. აქვე ერთმა სტატისტიკურმა მონაცემმა გამაოცა, თურმე ქრისტიანები აზიის მოსახლეობის მხოლოდ 5 %-ს შეადგენენ. ამის წარმოდგენა ძნელია მაშინ, როდესაც 15 000 ქრისტიანი ესწრება აზიის კონტინენტზე მიმდინარე კონგრესს და გგონია, რომ მთელი აზია ქრისტიანებითაა დასახლებული. ზოგჯერ სტატისტიკა გვაფხიზლებს…

რაც შეეხება თეოლოგიურ მოხსენებებს, რატომღაც ისე იყო განაწილებული, რომ ოთხ მოხსნებას შორის არჩევანი უნდა გაგეკეთებინა. სულ რვა მოხსენება იყო ორ დღეზე განაწილებული, აქედან, პირველ დღეს, ერთი ჩემი იყო, ამიტომ ვერ დავესწარი არაჩვეულებრივი ოქსფორდელი დომინიკანელის ტიმოთე რადკლიფის მოხსენებას. ისე კი ვისაუბრეთ, ძალიან საინტერესო ღვთისმეტყველია. მერე ვიღაც ამბობდა, მოხსენების დროს ხალხს ეუბნებოდა, „იფიქრეთ, იფიქრეთო“. სამღვდელოება, რომელიც ფიქრისკენ მოგიწოდებს,  სიმპატიურად გამოიყურება.

მეორე დღის მოხსენებებიდან ავირჩიე დოქტორ ჟოზეფინა მანაბატი. პრინციპში, ეს ბუნებრივი არჩევანი იყო, რადგან მხოლოდ ჟოზეფინა და მე ვიყავით ქალი მომხსენებლები. იყვნენ კიდევ ქალები, ვინც დამოწმებით წარსდგნენ დილის სესიებზე.

დოქტორ მანაბატი აღმოჩენა იყო, იქ გავიცანი, საოცარი ფილიპინელი ქალბატონი. ლიტურგიკა შეჰყვარებია მას შემდეგ, რაც უნივერსიტეტის ეკონომიკის ფაკულტეტი დაამთავრა. თავისი ეპისკოპოსის დახმარებით, ჯერ მანილაში უსწავლია ღვთისმეტყველება, შემდეგ რომში წასულა და იქ წმიდა ანსელმოში ლიტურგიკის განხრით სადოქტორო დაუწერია. უნდა ითქვას, რომ ორივე ჩვენს მოხსენებაზე უამრავი ქალი მოვიდა, სოლიდარობას უცხადებდნენ გამომსვლელებსაც და, ჩემს შემთხვევაში, თემასაც – “ეკლესია როგორ ქალი: ქალის მისიონერული და პასტორალური როლი ეკლესიაში“. როდესაც მოწვევა მივიღე კონგრესის კომიტეტისგან სიბუს მთავარეპისკოპოს ხოსე პალმას სახელით, ვიფიქრე, რომ შემოთავაზებული  თემის სათაური ცოტა გამოწვევა სათაური იყო, მეც ასე მივუდექი საკითხს. საბოლოოდ, მოხსენების დასკვნით ნაწილში, ისე გამოვიდა, რომ ქალის მისიონერული და პასტორალური ფუნქცია, ეკლესიის თვალსაზრისით, იგივეა, რაც კაცის: ღვთის შექმნილის ხსნა. ისტორიულად, უფრო სწორად ეკლესიის ჩასახვის პირველ საუკუნეებში, ქალების მონაწილეობა საეკლესიო ცხოვრებაში უფრო ფორმალურ ხასიათს ატარებდა, ვიდრე დღეს. ამის მაგალითია ქალი დიაკვნები, რომელთა შორის წმინდანებიც არიან. გავიხსენე წმინდა ნინოს მაგალითი, როგორც მისიონერისა, რომელსაც ეკლესიამ მოციქულთა სწორი უწოდა. ჩემი აზრით, დღეს მართებულია იმ შეკითხვის დასმა, თუ რატომ არ არიან ქალები ფორმალურად ჩაბმულები ეკლესიის ცხოვრებაში. რასაკვირველია, მე მხოლოდ მართლმადიდებლებზე ვამახვილებ ყურადღებას, მაგრამ პარალელებს კათოლიკე ეკლესიასთანაც ვავლებ. ქალები გაცილებით მეტად არიან ჩართულნი ფორმალურად კათოლიკე ეკლესიის ცხოვრებაში, ვიდრე მართლმადიდებელი ეკლესიის ცხოვრებაში. ეს გამოიხატება ეკლესიის ოფიციალურ დიალოგებში, საღვთისმეტყველო კომისიებში მონაწილეობით თუ სხვა. ჩემს მოხსენებაზე მოკლე რეპორტაჟი გააკეთა შონ ლოვეტმა, ინგლისური სექციის ხელმძღვანელმა, რომელიც სიბუში იმყოფებოდა. მოსმენა შესაძლებელია ვატიკანის რადიოს ინგლისურ გვერდზე.